بعد از مقالات ISI مقالات علمی پژوهشی در درجه دوم اهمیت قرار دارند اما مقاله علمی پژوهشی چیست؟ چه فرقی با سایر مقالات دیگر مانند علمی ترویجی یا علمی تخصصی دارد؟ داشتن آن چه مزایایی برای پژوهشگران دارد؟ آیا یک مقاله علمی پژوهشی می تواند همزمان ISI هم باشد؟ و … سوالاتی هستند که بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران پاسخ واضحی برای آن ندارند در این مطلب می خواهیم به رفع این ابهامات بپردازیم.
در ادامه می خواهیم یک سری پایگاه های داده را که مقالات علمی پژوهشی را نمایه می کنند معرفی کنیم و در نهایت ساختار استاندارد یک مقاله علمی پژوهشی را مورد بررسی قرار داده و فاکتورهایی که باید برای اخذ پذیرش این نوع مقالات رعایت شوند را تشریح خواهیم کرد.
مقاله علمی پژوهشی چیست و چه فرقی با سایر مقالات دیگر دارد ؟
مقاله علمی پژوهشی یک مفهوم کلی دارد که در انگلیسی به آن Scientific Research Paper می گویند و به مقالاتی گفته می شود که یک نوآوری در آنها وجود داشته باشد. وقتی می گوییم نوآوری منظور این نیست که حتماً باید یک روش جدید ابداع شود، یا یک مساله جدید بررسی شود، و یا اینکه یک تعریف جدید به وجود آید که قبلاً کسی بر روی آن کار نکرده باشد، بلکه بررسی یک موضوع از دیدگاهی جدید ، رفع ایرادات کارهای گذشته، ایجاد بهبود در روش های پیشین می تواند یک نو آوری به حساب آید.
اما یک مفهوم عامیانه در بین پژوهشگران وجود دارد که مقالات علمی پژوهشی را در دسته بندی مقالات داخلی قرار می دهد به طور مثال وقتی می گوییم فلان استاد یا محقق این تعداد مقاله علمی و پژوهشی دارد و این تعداد مقاله ISI ، منظور از مقالات علمی پژوهشی مقالاتی هستند که در داخل کشور داوری و چاپ می شوند و معمولاً به زبان فارسی هستند اما مقالات ISI حتماً باید به زبان انگلیسی باشند.
یک نکته بسیار مهم که لازم است روشن شود این است که بسیاری از ژورنالهای علمی پژوهشی داخل کشور علاوه بر زبان فارسی به زبان انگلیسی هم چاپ می شوند و جزو لیست مجلات ISI و یا مجلات نمایه شده در پایگاه داده اسکوپوس هم می باشند پس یک مجله می تواند به طور همزمان هم علمی پژوهشی و هم ISI باشد اما صرف انگلیسی بودن یک مجله به معنای پذیرش آن در لیست ISI یا اسکوپوس نیست.
مقالات علمی پژوهشی در سطح بین المللی هم چاپ و منتشر می شوند و می توانید با ترجمه مقاله علمی پژوهشی داخلی به زبان انگلیسی آن را به بسیاری از مجلات داخلی کشورها بفرستید که البته اعتبار آن از مقالات ISI و اسکوپوس کمتر بوده اما وجهه بین المللی داشته و در معرض بازدید افراد بیشتری قرار می گیرد که می تواند در شناخته شدن شما به عنوان یک چهره علمی و داشتن حداقل رزومه موثر باشد.
مقاله علمی ترویجی
علاوه بر مقالات علمی پژوهشی ، مقالات علمی ترویجی و علمی تخصصی هم جزو مقالات داخلی می باشند که درجه اعتبار کمتری دارند. مقاله علمی ترویجی تفاوت اساسی با مقاله علمی پژوهشی دارد. در کارهای علمی پژوهشی معمولاً نتایج یک کار عملی آورده می شود که می تواند به صورت میدانی ، آزمایشگاهی و یا توسط شبیه سازی کامپیوتری باشد. اما در یک کار علمی ترویجی یا علمی مروری از مقالات معتبر علمی استفاده می شود تا یک ایده یا یک نتیجه به اثبات برسد.
دقیقاً مانند مقالات مروری در مقالات علمی ترویجی هم از منابع کتابخانه ای به عنوان ابزار اصلی تحقیق استفاده می شود و باید منابع مورد استفاده در آنها معتبر باشند. مثلاً ویکی پدیا یک منبع معتبر محسوب نمی شود چون نظارت دقیقی بر روی محتویات آن انجام نمی گیرد اما مقالات تخصصی و کتاب ها به دلیل اینکه از فیلترهای زیادی عبور می کنند به عنوان منابع معتبر تلقی شوند.
مقاله علمی تخصصی
مقالات علمی تخصصی به طور معمول مورد تایید وزارت علوم نمی باشند و از سوی موسسات ، ادارات و نهادهای دولتی و غیر دولتی به چاپ می رسند. این نوع مقالات هیچ گونه امتیاز آکادمیکی برای شما ایجاد نمی کنند. برای اینکه یک مجله را اعتبار سنجی کنید و از علمی پژوهشی یا علمی ترویجی آن اطلاع یابید می توانید نام آن را در لیست مجلات مورد تایید وزارت علوم جستجو کنید.
مقاله کنفرانسی
مقالات کنفرانسی که در کنفرانس های داخلی و خارجی ارائه می شوند مورد تایید وزارت علوم می باشند اما از نظر این وزارت خانه در درجه اعتبار پایین تری نسبت به مقالات علمی پژوهشی قرار دارند. به طوری که شرط دفاع از رساله دکتری داشتن حداقل یک مقاله ISI و یک مقاله علمی پژوهشی می باشد اما مقاله کنفرانسی مورد تایید نیست.
این مورد برای دانشگاه های خارج از کشور صدق نمی کند و داشتن یک مقاله کنفرانسی خارجی معتبر که در سایت هایی مانند سایت IEEE نمایه شده باشد بسیار معتبر بوده و از بسیاری از ژورنال ها اعتبار بیشتری دارد.
داشتن مقاله علمی پژوهشی چه مزایایی دارد؟
امتیاز مقاله علمی پژوهشی بسته به جایگاه افراد متفاوت خواهد بود. اگر قصد مهاجرت به خارج از کشور را دارید داشتن مقاله ISI و یا مقاله کنفرانسی معتبر بیشتر مورد توجه هست و مقاله فارسی هیچ گونه امتیازی برای شما به حساب نخواهد آمد اما اگر بتوانید آن را به انگلیسی ترجمه کنید و در یک ژورنال علمی پژوهشی بین المللی چاپ کنید می توانید حداقل امتیاز را کسب کنید.
اما در داخل کشور مقالات علمی پژوهشی معتبر بوده و دانشجویان ، پژوهشگران و اساتید دانشگاه هر کدام می توانند از مزایای آن بهره مند شوند. مزایای مقاله علمی پژوهشی برای افراد مختلف به شرح زیر است:
- دانشجویان متقاضی شرکت در مقطع دکتری می توانند شانس پذیرش بیشتری داشته باشند.
- برای دفاع از رساله دکتری اخذ پذیرش حداقل یک مقاله علمی پژوهشی الزامیست.
- بدانشجویان کارشناسی ارشد با داشتن مقالات علمی پژوهشی می توانند 2 نمره اضافی پایان نامه را کسب کنند.
- برای استخدام شدن در هیات علمی دانشگاه ها نقش مهمی دارد.
- با داشتن تعداد مقالات زیاد می توان شانس پذیرش در بنیاد نخبگان را افزایش داد و از مزایای آن مانند کسر خدمت سربازی ، دریافت وام های دانش بنیان و … بهره مند شد.
- اساتید دانشگاه با داشتن تعداد بالای مقالات می توانند رتبه علمی و جایگاه خود را ارتقا دهند.
نحوه دانلود مقاله علمی پژوهشی
پایگاه های داده زیادی هستند که اقدام به نمایه کردن مقالات علمی پژوهشی ، علمی ترویجی و مقالات کنفرانسی داخلی می کنند که برخی از آنها به صورت رایگان و برخی دیگر به صورت پولی به کاربران خدمات ارائه می دهند. در ادامه به معرفی چند پایگاه داده معروف می پردازیم.
- پایگاه مرکز اطلاعات جهاد دانشگاهی: در این پایگاه می توانید مقالات رشته های مختلف را به صورت رایگان دانلود کنید. حتی نیازی به عضویت هم ندارید.
- سیویلیکا یا مرجع دانش: یک پایگاه داخلی خصوصی هست که دسترسی به همایش ها و کنفرانس های داخل کشور را در رشته های مختلف می دهد. این پایگاه رایگان نبوده و در ازای دانلود هر مقاله هزینه دریافت می کند.
- پرتال جامع علوم انسانی : این پایگاه هم رایگان بوده و بدون نیاز به عضویت می توانید مقالات را از آن دانلود کنید. اما همان طور که از نام آن پیداست فقط مقالات مربوطه به رشته علوم انسانی را نمایه کرده است و یک بانک اطلاعاتی غنی در این زمینه می باشد.
- بانک اطلاعات نشریات کشور (مگیران) : این پایگاه که مربوط به دانشگاه تربیت مدرس می باشد جزو پایگاه های پولی بوده که با دریافت حق اشتراک سالیانه دسترسی به تعداد محدودی از مقالات را می دهد. البته می توانید با چندین اکانت وارد شده و به تعداد دلخواه مقاله دانلود نمایید و با دریافت اشتراک سازمانی (دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و یا سازمان ها) می توانید به صورت رایگان مقالات را دانلود کنید . در این سایت اطلعات بیش از 3500 مجله علمی و تخصصی بدون محدودیت موضوعی در دسترس قرار می دهد.
- پایگاه نورمگز : سایت نورمگز یک مرجع بسیار غنی برای دانلود مقالات علمی پژوهشی و علمی ترویجی می باشد که می توانید با عضویت در ان به 725 هزار مقاله فارسی در رشته های مختلف به صورت رایگان دسترسی داشته باشید. اما بیشتر مقالات این پایگاه در حوزه علوم اسلامی و انسانی می باشد.
ساختار استاندارد یک مقاله علمی پژوهشی چه گونه است؟
به طور کلی می توان گفت که ساختار یک مقاله علمی پژوهشی از بخش های زیر تشکیل شده است. البته این بخش بندی برای همه مقالات صادق نبوده اما می توان گفت که از الگوی مشابهی پیروی می کند. شما می توانید با رعایت ساختار استاندارد یک مقاله ، به راحتی از پایان نامه خود مقاله استخراج کنید و یا اگر ایده ای دارید آن را تبدیل به یک مقاله علمی پژوهشی کنید.
عنوان مقاله
عنوان مقاله باید تا حد امکان کوتاه ، مختصر و مفید باشد به گونه ای که بتواند در حد یک جمله تعریف دقیقی از مقاله ارائه دهد و اصل موضوع مقاله را بیان کند. جذابیت عنوان مقاله باعث بیشتر دیده شدن آن و جذب مخاطبین بیشتری می شود پس از عناوین تکراری و به کار بردن کلماتی همچون “آشنایی با” ، “نگاهی به” ، “در آمدی بر” و کلمات بدیهی از این قیبل باید خودداری شود. همچنین عنوان نباید مبهم باشد و از بکار بردن کلماتی که باعث گیج شدن خواننده می شود حتی المکان باید خودداری نمود.
نام نویسندگان و افیلیشن آنها
در مقالات علمی پژوهشی هم مانند سایر مقالات دیگر باید نام نویسندگان و افیلیشن آنها آورده شود که معمولاً در زیر عنوان مقاله اسامی نویسندگان، ایمیل آکادمیک آنها و مشخصات آنها شامل وابستگی دانشگاهی یا سازمانی آنها باید ذکر شود. در برخی از ژورنالها افیلیشن در انتهای اولین و یا آخرین صفحه مقاله می آید.
چکیده
به طور معمول چکیده یک مقاله علمی پژوهشی شامل چند سطر و حدود 100 الی 400 کلمه می شود که به شرح کلی تحقیق می پردازد و مشخص می کند که تخقیق پیش رو پیرامون چه موضوعی بوده و از چه روشی برای به نتیجه رسیدن آن استفاده شده و در نهایت چه دستاوردی داشته است. در چیکده باید به چند پرسش کلی پاسخ داده شود شامل:
- مساله تحقیق چیست؟
- طرح این مساله چه دستاوردی دارد؟
- نظریات ارائه شده پیشین پیرامون این تحقیق چیست؟
- نظریه ارائه شده در تحقیق جاری چیست و چه مزیتی دارد؟
واژگان کلیدی
بعد از چکیده کلمات کلیدی ذکر می شوند که باید شامل مهمترین واژه هایی که مقاله بر روی آن مانور می دهد باشد که با علامت کاما ; از هم جدا می شوند. واژگان کلیدی پلی میان مخاطب و مقاله شما هستند و جستجوی مقاله شما در پایگاه های داده از طریق آن انجام می شود پس باید در انتخاب آنها دقت کرد. تعداد کلید واژه ها به طور معمول چیزی بین 3 الی 5 کلمه هست اما بسته به موضوع مقاله می تواند کمتر یا حتی بیشتر هم باشد.
طرح مساله (مقدمه)
در مقدمه مقاله علمی پژوهشی باید به چهار موضوع اصلی پرداخته شود اول اینکه باید مشخص نمود مساله پژوهش چیست در مرحله دوم باید به پیشینه پژوهش های انجام شده یا همان مرور ادبیات پرداخته شود و باید به ترتیب (از منابع قدیمی تر به منابع جدیدتر) روش های شناخته شده ای را که تا کنون برای حل مساله تحقیق به کار برده شده و مزایا و معایب هر کدام را به طور خلاصه بیان کرد.
موضوع سومی که باید به آن پرداخت روش مطالعه و پیش فرض های آن است که باید به طور مختصر بیان شود و در نهایت در بخش آخر باید ساختار مقاله مشخص شود ، اینکه مقاله چند بخش دارد و قرار است در هر بخش به چه موضوعاتی پرداخته شود.
بدنه اصلی مقاله
بدنه اصلی مقالات علمی پژوهشی خود می تواند به چندین بخش فرعی تقسیم شود که بسته به رشته و موضوع مقاله متفاوت بوده و نمی توان یک بخش بندی ثابت را به کل مقالات تعمیم داد. اما آنچه که مشخص است این است که ایده مقاله قرار است در این بخش مطرح شود. در این بخش باید روش حل مساله و یا روش آزمایش را بیان نمود و اگر مقاله شامل شبیه سازی نرم افزاری یا نتایج آزمایشگاهی هست می توان آن را به عنوان یک بخش جداگانه در نظر گرفت.
در این بخش باید ایده خودتان را به کرسی بنشانید و سعی کنید برتری کار خودتان را به کارهای انجام شده قبلی در حداقل یک پارامتر اثبات نمایید. به عنوان مثال در رشته های فنی مهندسی می توان از جدول مقایسه استفاده کرد و یا در رشته های نظری به صورت تئوریک برتری روش کار خود را توضیح دهید.
نتیجه گیری و پیشنهادات
در این بخش قرار است آن چه را که به آن دست یافته اید به طور خلاصه بیان کنید و مشخص کنید که نتایج به دست آمده با فرضیات مطرح شده را تایید می کند یا خیر. در واقع نتیجه جوابی هست که به مساله تحقیق داده می شود. در این بخش مقدمه چینی و دلیل آورده نمی شود، همچنین در این بخش رفرنس دهی نداریم.
می توانید در ادامه راه ها یا روش هایی را که به آن پرداخته نشده اما به احتمال قوی بررسی آنها نتایج مطلوبی را رقم خواهد زد به عنوان بخش پیشنهادات برای کارهای آینده مطرح کنید. این بخش ضروری نبوده و می توان از آن صرفه نظر کرد.
منابع
به جرات می توان گفت که منابع جزو ملاک های اصلی ارزش گذاری یک مقاله می باشد. استفاده از منابع معتبر و مقایسه آنها با کار خود می تواند اعتبار مقاله شما را بالا ببرد. بسیاری از منابع که در سطح وب منتشر می شوند از استانداردهای علمی برخوردار نبوده و استفاده از آنها در مقاله می تواند کل کار شما را زیر سوال ببرد. مطلب زیر در مورد اعتبار سنجی مقالات می تواند به شما در انتخاب صحیح منابع کمک کند.
چند نکته اضافی
- قبل از ارسال مقاله به یک ژورنال حتماً استاندارد نگارشی آن شامل نحوه رفرنس دهی، قالب مقاله و … را رعایت کنید.
- قبل از فرستادن مقاله به یک مجله آن را از نظر ادبی و علمی ویراستاری کنید و ایرادات آن را رفع نمایید.
- به جای اینکه چندین موضوع را در قالب یک مقاله بگنجانید بهتر است یک موضوع را به طور عمقی بررسی کنید.
- در صورتی که پایان نامه شما گسترده بوده و چندین موضوع مختلف را بررسی می کند می توانید از آن چندین مقاله استخراج کنید و سعی نکنید همه را با هم در قالب یک مقاله ادغام نمایید
- زبان مقاله باید مطابق با رشته شما باشد مثلاً در رشته های فنی مهندسی به کار بردن ادبیات سنگین و به کار بردن عبارات عربی مرسوم نیست.
- تقسیم بندی محتوایی مقاله را رعایت کنید به طور مثال نیازی نیست که مقدمه طولانی شود و بخش ایده پیشنهادی ناکامل بماند.
خلاصه و جمع بندی
در این مطلب هر آنچه که مربوطه به مقالات علمی پژوهشی بود را به طور کامل بررسی کردیم. ابتدا مقاله علمی پژوهشی را تعریف کرده و فرق آن با سایر انواع مقالات را شرح دادیم و مزیت های داشتن این مقالات را برشمردیم.
در ادامه به معرفی چندین پایگاه معروف که مقالات علمی پژوهشی را نمایه کرده اند پرداخیتم. و در نهایت یک استاندارد کلی را برای نگارش چنین مقالاتی تعریف کردیم. نکته مهم اینکه هر مجله ای یک استاندارد مخصوص به خود را دارد اما می توان گفت به طور کلی از استاندارد فوق پیروی می کند.
گروه آموزشی استاد راهنما برای دریافت مشاوره در زمینه انجام پایان نامه در رشته های مختلف مانند انجام پایان نامه ارشد برق آماده خدمات رسانی می باشد.
