فصل دوم پایان نامه ارشد را چه طور بنویسیم؟

فصل دوم پایان نامه که از آن با عناوین مختلفی همچون مبانی نظری و پیشینه پژوهش در پایان نامه، مرور ادبیات در پایان نامه، پیشینه تحقیق و … یاد می شود به طور عمده شامل دو بخش اصلی می باشد که مبانی نظری بخش اول آن بوده و معمولاً به صورت مختصر به آن پرداخته می شود و بخش دوم آن یعنی پیشینه پژوهش به طور مفصل به بررسی کارهایی که در حیطه موضوع پایان نامه تا کنون انجام شده است می پردازد.

در این مطلب می خواهیم نحوه نگارش فصل دوم پایان نامه را مرحله به مرحله از بخش بندی آن گرفته تا جمع آوری اطلاعات و انتخاب صحیح منابع و در نهایت نکات مهم نگارشی را مورد بررسی قرار دهیم. لازم به ذکر است که فرمت دانشگاه های مختلف و البته نظر اساتید راهنما برای عنوان فصل دوم متفاوت است اما در نهایت مغز مطلب همان است.

فصل دوم پایان نامه شامل چه بخش هایی می شود؟

شما می توانید قبل از شروع به نگارش فصل دوم چندین پایان نامه موفق در رابطه با رشته تحصیلی خودتان را بخوانید تا روال کار دستتان بیاید چون ممکن است بسته به رشته و گرایش شما روش بخش بندی فصل دوم متفاوت باشد ما در اینجا یک روش کلی و استاندارد را مطرح می کنیم اما این بدان معنی نیست که حتماً باید از الگوی فوق پیروی کرد و شما می توانید با نظر استاد راهنما روش متفاوتی را در پیش گیرید.

بخش مقدمه

قبل از هر چیز بهتر است فصل دوم پایان نامه با یک مقدمه شروع شود که ابتدا در مورد موضوع پژوهش صحبت کنیم و در ادامه می توانیم به بخش بندی فصل دوم و اینکه قرار است در ادامه به چه مطالبی پرداخته شود بنویسیم. البته بهتر است برای تمامی فصل های پایان نامه با مقدمه نویسی شروع کنیم و فقط آن را به فصل دوم محدود نکنیم.

بخش مبانی نظری

در اکثر رشته ها به خصوص رشته های علوم انسانی بخش مبانی نظری جزو بخش های اصلی در فصل دوم پایان نامه هست که به بررسی متغیرهای تحقیق و ذکر تئوری های حاکم بر آنها می پردازد که می توان برای هر کدام از متغیرها یک زیر عنوان جداگانه نوشت. در این بخش همه نظریه های موجود در رابطه با موضوع پایان نامه به ترتیب روند تکامل آنها بیان می شود.

بخش پیشینه تحقیق

بخش بعدی که در همه رشته ها مشترک بوده و بدنه اصلی فصل دوم پایان نامه می باشد بخش پیشینه تحقیق می باشد که به بررسی تحقیقاتی می پردازد که تا کنون در حیطه موضوع پایان نامه انجام شده است. ذکر دقیق منابع و ترتیب به کار گیری آنها در این بخش بسیار پر اهمیت بوده و باید حتی المکان از منابع معتبر استفاده نمود.

ترتیب به کار گیری منابع در این فصل به گونه ای است که ابتدا از منابع قدیمی تر شروع می کنیم و در ادامه به ترتیب تاریخ انتشار منابع جلو می رویم یعنی آخرین منبعی که استفاده می کنیم باید جدیدترین منبع باشد.

دقت داشته باشید که نگارش فصل دوم پایان نامه صرفاً انتخاب چند رفرنس مختلف و چسباندن آنها به هم نیست و باید در انتخاب منابع نهایت دقت را به خرج دهیم و منابع به هم مرتبط باشند یعنی هر رفرنس به رفع عیب های رفرنس های قبلی بپردازد به گونه ای که یک سیر تکاملی طی شود.

بخش جمع بندی و نتیجه گیری

در نهایت می توان یک بخش آخر را هم تحت عنوان جمع بندی و نتیجه گیری اضافه نمود و ادامه مسیر پایان نامه را مشخص کرد. در این بخش باید روش هایی را که هر کدام از منابع بخش پیشینه تحقیق اتخاذ کرده اند مورد بررسی قرار داد و یک روش را به عنوان روش برتر انتخاب نمود. و همچنین می توان در قالب یک جدول به مقایسه روش های مختلف پرداخت و مزایا و معایب هر کدام از آنها را ذکر نمود.

جمع آوری اطلاعات فصل دوم پایان نامه چه گونه و از چه منابعی انجام شود؟

برای جمع آوری منابع و اطلاعات فصل دوم پایان نامه باید از منابع معتبر و حتی المکان به روز استفاده نمود البته منظور این نیست که تمامی منابع به کار رفته باید مربوط به چند سال اخیر باشند بلکه می توان از منابع قدیمی تر هم استفاده نمود و سیر تکامل تاریخی موضوع را به جا آورد.

منابع به کار رفته در فصل دوم پایان نامه هم می تواند داخلی باشد و هم خارجی که توصیه ما این است برای رشته هایی که با فناوری روز دنیا در ارتباط هستند مانند رشته های فنی مهندسی بیشتر از منابع خارجی استفاده شود.

 چون واقعیت این است که بنابه دلایل مختلف از جمله عدم دسترسی به برخی امکانات و تکنولوژی ها و یا مساله تحریم ها ما به لحاظ تکنولوژی با دنیای مدرن فاصله زیادی داریم به همین دلیل بهتر است از منابع خارجی که از غنی تر بوده و از اعتبار بیشتری برخوردار هستند استفاده شود.

استفاده مجدد از منابع پروپوزال در فصل دوم پایان نامه

برای بسیاری این سوال پیش می آید که آیا می توانیم از همان منابع استفاده شده در بخش پیشینه پژوهش پروپوزال برای فصل دوم پایان نامه هم دوباره استفاده کنیم؟ جواب آری هست اما چون ما در پروپزوال نهایتاً از 10 رفرنس استفاده می کنیم در حالی که برای فصل دوم پایان نامه باید تعداد منابع بیشتری را (معمولاً بین 20 تا 50 رفرنس) با جزییات کامل تر مورد بررسی قرار دهیم، که البته می توان همان منابع استفاده شده در پروپوزال را اینجا هم به کار گرفت.

ذکر این نکته لازم است که قانون خاصی برای تعداد منابع استفاده شده در فصل دوم پایان نامه و یا پروپوزال وجود ندارد و بسته به موضوع پایان نامه و نظر استاد راهنما تعداد منابع به کار رفته می تواند بیشتر یا کمتر از موارد مذکور هم باشد.

استفاده از کتاب به عنوان منبع

منابعی که می توان در فصل دوم پایان نامه استفاده کرد شامل کتاب، مقاله و پایان نامه می باشد. استفاده از کتاب بیشتر برای بخش مبانی نظری و فصل اول پایان نامه یعنی فصل مقدمه مرسوم هست و برای بخش پیشینه پژوهش معمولاً استفاده نمی شود چون کتاب مانند مقاله نیست و آپدیت آن دیر به دیر انجام می شود و موضوعات زیادی را تحت پوشش قرار می دهد. هدف ما در بخش پیشینه پژوهش بررسی تخصصی یک موضوع هست پس کتاب گزینه مناسبی برای این بخش نیست.

استفاده از پایان نامه به عنوان منبع

 استفاده از پایان نامه هم زیاد توصیه نمی شود چون امکان بالا رفتن درصد همانندی بیشتر می شود و ممکن است سیستم همانندجو آن را تایید نکند البته می توان نحوه بیان آن و جمله بندی را به گونه ای تغییر داد که مشکل همانندی رفع شود اما حتی المکان سعی شود کمتر از پایان نامه ها استفاده کرد تا زیبایی کار ما حفظ شود.

استفاده از مقالات ژورنال و کنفرانس به عنوان منبع

در واقع منبع اصلی ما برای نگارش فصل دوم پایان نامه مقالات کنفرانس و ژورنال می باشد. اما آیا هر مقاله ای ارزش بررسی کردن دارد یا خیر؟ جواب خیر است چون همه مقالاتی که در دنیای وب منتشر می شوند از اعتبار یکسانی برخوردار نبوده و متاسفانه امروزه انتشار مقالات فیک به طور گسترده ای در حال رشد هست به همین دلیل قبل از انتخاب یک مقاله به عنوان رفرنس حتماً از اعتبار سنجی آن اطمینان حاصل کنیم.

اعتبار مقالات را می توانیم به راحتی از پایگاه های داده ای که آن مجله یا کنفرانس را تحت پوشش خود قرار می دهند انجام دهیم. البته بین مقالات تحت پوشش پایگاه های داده مشهوری همچون پایگاه داده اسکوپوس و وب آو ساینس هم تمایز وجود دارد و شاخص های اعتبار سنجی مقالات بسیار متنوع هستند مثلاً یک مقاله Q1 با یک مقاله Q3 یا Q4 در یک سطح نیستند یا ایمپکت فاکتور یک مجله با مجله ای دیگر که موضوعات مشابهی را پوشش می دهد یکسان نیست.

نکات مهم نگارشی فصل دوم پایان نامه

نگارش فصل دوم پایان نامه هم از قواعد و قوانین کلی که در هنگام نوشتن پایان نامه باید رعایت کرد مستثنی نیست اما اینجا باید در انتخاب رفرنس ها و پیوستگی مطالب وسواس بیشتری به خرج داد و نظم بیشتری به مطالب داد. برخی از نکات مهم نگارشی عبارتند از:

• رعایت ترتیب زمانی رفرنس های به کار برده شده (از قدیمی به جدیدتر)
• بررسی معایب کارهای دیگران از دیدگاه خودتان
• پیدا کردن راه حل معایب کارهای گذشته در منابع جدیدتر
• بررسی اعتبارسنجی منابع مورد استفاده در فصل دوم پایان نامه
• در انتهای هر پاراگراف به رفرنس های آن نیز اشاره شود.
• سعی کنید از زبان خودتان بنویسید نه اینکه هر آنچه در رفرنس آمده را عیناً کپی کنید.
• پیدا کردن ارتباط معنایی و کلامی بین مطالب به کار رفته
• از زیاده گویی و توضیح بیش از حد یک موضوع خودداری کنید.
• اگر از جدول استفاده می کنید آن را از هیچ جایی کپی نکنید و خودتان جدول را از نو بسازید.
• علاوه بر شماره گزاری رفرنس به نام نویسنده اثر هم اشاره کنید.

خلاصه و جمع بندی

در این مطلب به بررسی نکات مهم در نحوه نگارش و انتخاب منابع فصل دوم پایان نامه پرداخته شد. گفتیم که قاعده و قانون ثابتی برای بخش بندی یک پایان نامه وجود ندارد اما یک پایان نامه استاندارد شامل چهار بخش اصلی 1- مقدمه 2- مبانی نظری 3- پیشینه پژوهش و 4- جمع بندی و نتیجه گیری هست.

منابعی که می توان برای نگارش فصل دوم پایان نامه استفاده نمود شامل کتاب، پایان نامه و مقاله هست که گفتیم مقالات منبع اصلی ما بوده و باید سعی کرد از مقالات معتبر و به حتی المکان به روز استفاده کنیم. استفاده از کتاب به دلیل اینکه آپدیت آن دیر به دیر انجام می شود زیاد توصیه نمی شود همچنین استفاده زیاد از پایان نامه ها هم باعث بالارفتن درصد همانندی و ایجاد شبه در اصالت پایان نامه تان می شود.

در هر مرحله ای از پایان نامه که باشید می توانید از مشاوره اساتید گروه آموزشی استاد راهنما بهره مند شوید، کافیست وارد بخش مشاوره انجام پایان نامه شوید و درخواست خود را ثبت نمایید.